Kurdistandaki referendum hem Ortadogu icin ciddi bir problemdir. Sadece bolge ulkeleri icin degil ayni zamanda kuresel gucler icin de ciddi bir tehlikedir. Zira hem DEAS ile mucadele zayiflabilir hem de hassas dengelerde ki iliskiler derinden zedelenip bolgeyi ciddi iktidarsizlastirabilir. BUnlarin ustune zaten Kurtler ne referenadumu ertelemek ne de vazgecmek istemiyorlar.
Bugune kadar butun ulkerin soylediklerini duyduk. Ancak onemli olan asil sey soylemedikleri ve icinde bulunduklari kisitlamalaridir. Biz Ortadoguyu taraflarin istegiyle degil ancak icinde bulunduklari kisitlamalari dogru yonetmeleriyle yonlendirilebilecegini dusunuyoruz. Zira bu konuya taraf olan hicbir ulke veya toplumun elinde Ortadoguyu tek basina yonlendirebilecek bir kart bulunmuyor ve iste bu nedenden dolayi birbirlerine odun verecek taraflar basarili olacaklardir.
Mezopotamyada yaklasik olarak 20 ila 30 milyon arasinda Kurt insan yasamaktadir. Mezopotampya Turkiye, Irak, Iran ve Suriye arasindaki bolgedir. Kurtler az sayida da olsa Ermenistan ve Azerbeycan’da da yasamaktadirlar. Kendilerine ait bir devletleri olmamasina ragmen bunu yaratmak istemektedirler. Ancak Kurtlerin yasadiklari ulkeler bunu istememektedirler.
Referandumdan 60%-70% arasinda bir “evet” oyu cikacagi beklenmektedir. Bunu da Kurt Bolgesel Yonetimi (KBY) Irak Devletinden ayrilmak icin kullanacaktir. Bagdat hukumeti elbette ki bunu istememektedir ve Kurtlerle hicbir sekilde bunu pazarlik yapmayacaktir. Butun bunlarin ustune Kurtler iltihafli topraklari da kendilerine istememektedirler. BUnlar, Selahaddin, Diyala ve Kerkuk. BUnlardan en sorunlu olan Kerkuk’tur. Zira enerji kaynaklari acisindan zengin olup Turkmenlerin agirlikli yasadigi bir yerdir. Irak Basbakani Haydar Abadi acikca eger Kurtlerin durumu daha da karmasik hale getirmeleri karsisinda, Irak ordusunun askeri olarak buna mudahil olabilecegini acikca soylemistir. Tahran’in da destegi akillara geldiginde bu askeri harekatin Tahran destekli olacagi aciktir. Diger taraftan DAES bu durumu karmasik hale getirmek icin alanda bazi operasyon yapabilecegi unutulmamalidir.
Butun bu olumsuzluklara ragmen Erbil’in guvenebilecegi veya en azindan isbirligi yapabilecegi tek ulke Turkiye’dir. Her ne kadar Turkiye Kurtlerin tek basina bir devlet olusturmasini istemese ve acikca bunu beyan etsede Turkiye Irak gibi askeri secenegi acikca kullanacagini beyan etmemistir.
Kurtler kuresel guclerden yardim isyebilirler ancak onlardan istedikleri destegi tam olarak alamazlar. Zira kuresel guclerin isin icine girmesi bolgesel guclerin bir anda kenetlenip kuresel guclere karsi olmalarini saglayabilir. O yuzden Kurtlerin istedikleri bolgesel guclerden biriyle bir anlamda ortaklik kurmaktir. Elbette ki bu ortakliktan istedikleri hersey alamayacaklari gibi istediklerinden bazilarindan da vazgecmeleri anlamina gelecektir. Ancak bolgsel guclerin hepsine karsi olmaktanda bunlari yapmak Kurt liderler icin daha cazip bir strateji olacaktir. Kurtler referendum ile Irak’in butunlugune bir tehdit olusturdugundan Irak ve dogal olarak Iran ile bu tip bir ortaklik kurulamaz. Suriye de ise DEAS terror grubu ulkenin onemli bir bolumunu isgal altinda tuttugundan ve devlet otoritesi kalmadigindan dolayi da Kurtler Suriye ile de boyle bir ortakligi dusunmezler. Boylece bu ortaklik icin tek ideal ulke Turkiye kalmaktadir.
Turkiye Kurtlerin tam olarak birlesmediginden ve kendi aralarinda olan sorunlardan haberdar bir durumdadir. Bu durum Kurtlerin bir butun olarak Devlet olmalari onundeki onemli engellerden biridir. Her ne kadar Turkiye Kurt Devletine karsi olsada, Turkiye Erbil’de ki KBY’ye karsi degildir. Turkiye KYB nin cografik sinirlamalarini cok iyi analiz etmektedir. KBY Irak, Iran, Turkiye ve Suriye ile komsu olup onemli hic bir denize sahili bulunmamaktadir.
KBY Erbil ve cevresindeki petrolu once Irak’in guneyinden Pers Korfezi uzerinden uluslararasi limanlara gondermistir. Daha sonra Turkiye ile antlasma imzalayarak Ceyhan uzerinden boru hatti yaparak Kerkuk petrolunu satmaya baslamistir. Barzani boylelikle Iran etkisinden cikmis ve dolayisiyla Irak ile de daha az ortak noktalari olmaya baslamistir. Buna karsin Turkiye de Kuzey Irak’ta ticari faaliyetlerini derinlestirmis ve askeri olarak varligini artirmaya baslamisti. Hatta bu durum 2014 sonu ve 2015 yillari arasinda cok yuksek bir durumdaydi. Oyleki Turkiye yaklasik 3 yil kadar terror olaylarinda cok ciddi bir dusus yasamistir. Ancak Turkiye icin en onemli kazanim KBY ile Iran’in birbirlerinden uzaklasmalari olmustur.
Her ne kadar KBY kendileri icin bir devlet kurmak istesede Turkiye buna “Evet” diyecek bir durumda degildir. Bu andan itibaren Kurtler referendum vazgecemezler. Diger taraftan Turkiye de Kerkuk’u icine alacak bir Kurt Devletine izin veremez. Ancak bu durumda Turkiyenin soylediklerini tekrar hatirlamaliyiz. Turkiye Barzani’ye ozellikle Kerkuk uzerinden yuklenmektedir. Eger Barzani Kerkuk ile iddialarindan vazgecerse Turkiye de kismet bu referanduma goz yumabilir zira bu durumda yapilacak referendum Erbil su an ki durumunu teyit etmekten baska bir anlami olmayacaktir. Bizim tahminimiz Cumhurbaskani Erdogan’inda durumu boyle dusunebilecegi yonundedir.
Cumhurbaskani Erdogan Barzaniden referandumu ertelemesi hatta iptal etmesini istemektedir. Zira referendum da soz konusu alanlardan bir tanesi Kerkuk’tur. Referandum sonrasi Barzani eger Kerkuk uzerinde ki iddialarindan vazgecerse Irak ve/veya Iran uzerinden gelebilecek askeri bir harakat karsisinda Turkiye’den yardim talep edebilir ki bu durumda Turkiye Erbil’deki ticari kazanimlarini ve askeri etkilerini kaybetmemek icin bunu degerlendirmek zorunda kalacaktir. Boylece bir anda Turkiye Kurt bagimsizligini sekillendiren masada bulunacak ve hatta bunu kontrol edebilecek bir pozisyonda olacaktir. Boylece sadece Suriye de Kurtleri degil Irak’in da geleceginde soz sahibi olacaktir.
Ancak bu durum hem Kurtler hem de Turkler icin riskler tasimaktadir. Kurtler icin Turkiye’nin Erbil uzerinde ki etkisinin artacagi ve askeri olarak varliginin bulunmasi anlamina gelmektedir. Hatta butun ticari faaliyetleri de Turkiye uzerinden olacagindan tam olarak Turkiye’ye bagimli olacaktir. Turkiye icinde riskler mevcuttur. Her ne kadar Kurt Devletini su an icin olsa da durdursa da bunu tamamen durduramadiginin farkinda olacaktir. Ancak kazandigi zamani hem ekonomisini hem de 2016 Temmuz darbe tesebbusunun ordu uzerinde ki etkilerini yoketmek icin kullanacaktir.
