Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2023 seçimleriyle karşı karşıyayken, eşi benzeri görülmemiş politikaları daha fazla inceleme altına alınacak. Pek çok kişi krizi, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın faiz oranlarını düşürme ısrarında ısrar ederken, dünyanın dört bir yanındaki büyük merkez bankaları yükselen enflasyonu frenlemek için oranları yükseltmeyi hedefliyor. Yıllık tüketici enflasyon oranı geçen ay %36.08'e Eylül 2002'den bu yana en yüksek seviyeye yükseldi ve Kasım'daki %21.31'den keskin bir artış gösterdi. Türkiye, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın büyümenin desteklenmesine yardımcı olacağına inandığı benzeri görülmemiş yeni yaklaşımlar getirdi. Hareketlerini dini gerekçelerle meşrulaştırırken finans sektöründen çok eleştiri alıyor. Yeni tedbirler ona biraz zaman verebilir ama Türkiye mali krizden önceki son virajı dönmüş olabilir.
Lira geçen yıl dolar karşısında değerinin yüzde 44'ünü kaybetti. Liradaki düşüş, enerjiden Türkiye'deki üreticilerin ihracata dönüştürdüğü birçok hammaddeye kadar enflasyonu tetikleyen ithalatın fiyatını daha pahalı hale getirdi. Yüksek faiz oranları, faaliyet üzerinde bir engeldir ve ekonomik büyümeyi yavaşlatır, ancak talebi azalttığı ve tasarrufları teşvik ettiği için enflasyonu baskı altına almak için faydalıdır. Cumhurbaşkanı Erdoğan, daha fazla istihdam yaratılmasını teşvik edecek rekabetçi bir döviz kuru yaratacağına inandığı için liranın düşüşünden de endişe duymuyor. Bunu yapmaya çalışan ilk kişi o değildi.
1980'lerde Başbakan Turgut Özal lirayı devalüe etti ve ihracata dayalı bir ekonomiyi teşvik etti. Ekonomiyi küresel piyasalarla bütünleştirirken fiyatları artırmayı bırakmadı. Uluslararası finans piyasasının desteğini aldı ve ekonomiyi dönüştürdü.
1990'lı yıllarda Türkiye'nin başbakanı olan Tansu Çiller de enflasyonu yüzde 500'e çıkararak benzer bir politika izlemişti. Bu politika, birçok ekonomik nedenden, ancak esas olarak sürdürülemez büyüme ve yolsuzluktan dolayı başarısız oldu. Başarısızlık, Erdoğan'ın Adalet ve Kalkınma Partisi'ni (AKP) 2002'de %50'ye ulaştığında getirdi.
Bugün itibarıyla lira 3 yıldan bu yana 2,5 kat değer kaybetti. İşsizlik oranı yüksektir. Vergiler %50 arttı. Enflasyon her ay kademeli olarak yükselmeye devam ediyor. Emekli maaşı ve işçi maaşı artırılmış ancak ülkedeki fiyat artışını karşılayamıyor.
1950'lerden bu yana tüm başbakanlar ve 2016'dan itibaren Cumhurbaşkanı Erdoğan, seçimleri kazanmak için popülist politikaları yaygınlaştırıyor. Adnan Menderes, Süleyman Demirel, Erbakan, Özal, Çiller ve Cumhurbaşkanı Erdoğan gibi başbakanlar liderliklerini güçlendirmek için sıklıkla popüler siyaseti kullanıyorlar. Ancak bu politikalar, demokratik geçişi ve karmaşık yapısal ekonomik reformları yavaşlatan yolsuzluğu da teşvik etmektedir.
Ne yazık ki muhalefet bloğu Türkiye ekonomisine veya süregelen sorunlara bir refah veya çözüm getirmiyor. Parçalanmış muhalefetin Erdoğan ve AKP'yi devirmek istemek dışında pek az ortak noktası var. Muhalefet bloğu başkanlık sistemini kaldırmak istiyor ancak ekonomi, dış politika veya iç meselelerde ortak bir politikası yok.
Türkiye'nin ithal ikame modeli ile bir çeşit Çin modeline ulaşma niyetinde olduğundan bahsetmiştik. Bunun için Türkiye'nin ucuz enerjiye erişmesi, lojistik yolların güvenliğini sağlaması, ucuz hammaddelere erişmesi veya yerli olarak üretmesi, milli savunma sanayisinin kapasitesini artırması, deniz ve hava kuvvetleri harekat kabiliyetini genişletmesi gerekiyor. Bugüne kadar milli savunma sanayinde az da olsa yeterli başarının dışında hiçbir başarı elde edilememiştir. Türk iç altyapısı böyle bir geçişi izlemeye hazır değil. On yıl boyunca takip edilmeyen birçok ekipmanın yenilenmesini ve hatta değiştirilmesini gerektirir.
Bütün bunlar Türkiye'yi veya Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı 2023 seçimlerinden önce zaman kazanacak politikalar üretmeye getiriyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan, ekonomik egemenliği sağlayabilecek ithal ikamesi modeliyle ekonomiyi çeşitlendirmek istiyor. Bunun için Türkiye'nin ekonomik egemenliğini elde etmek için tüm kilometre taşlarını gerçekleştirirken siyasi yolsuzluk sorunlarıyla da uğraşması gerekiyor. Sürmekte olan finansal krizi aşmaya yönelik model ve yaklaşımlar, Türkiye'de süregelen sorunları çözememektedir. Sadece yaklaşan seçimlerden önce daha fazla zaman yaratır. Ne Erdoğan'ın AKP'si ne de muhalefet bloku sorunlara çözüm getirmiyor. Bu da Türkiye'nin çarpışmadan önce son virajı döndüğünü gösteriyor.
